Giriş
Bitkisel üretimde tohumdan veya fideden yeni bitkiler elde etmek için çeşitli yöntemler kullanılır. Ekim (tohumla üretim), dikim (fide veya başka bir bitki parçasıyla üretim) ve aşılama (iki farklı bitki parçasını birleştirme) en yaygın yöntemlerdir.
Ekim Yöntemleri (Tohumla Üretim)
Tohumların doğrudan tarlaya veya fide yetiştirme kaplarına yerleştirilmesidir.
- Serpme Ekim: Tohumların tarla yüzeyine rastgele serpilip ardından tırmık vb. ile kapatılmasıdır. Genellikle küçük tohumlu bitkiler (yem bitkileri, bazı hububatlar) için kullanılır. Eşit dağılım sağlamak zordur.
- Sıraya Ekim: Tohumların belirli sıra aralıkları ve sıra üzeri mesafelerle açılan çizilere (ocaklara) ekilmesidir. Mibzer gibi aletlerle veya elle yapılabilir. Çapalama, sulama gibi bakım işlemlerini kolaylaştırır.
- Ocağa Ekim: Belirlenen sıra arası ve üzeri mesafelerde açılan küçük çukurlara (ocaklara) birkaç tohumun birlikte bırakılmasıdır. Mısır, fasulye, kabak gibi bitkilerde kullanılır.
Dikim Yöntemleri (Fide, Çelik, Yumru vb. ile Üretim)
Önceden yetiştirilmiş fidelerin veya bitkinin vejetatif kısımlarının (çelik, soğan, yumru) toprağa yerleştirilmesidir.
- Fide Dikimi: Viyollerde veya kaplarda yetiştirilmiş genç bitkilerin (domates, biber, marul fidesi vb.) tarlaya veya saksıya dikilmesidir. Dikim çukuru açılır, fide kök boğazı toprak seviyesinde olacak şekilde yerleştirilir, toprakla kapatılır ve can suyu verilir.
- Çelikle Dikim: Bitkiden alınan dal veya gövde parçalarının (çelik) köklendirilerek veya doğrudan toprağa dikilerek yeni bitki elde edilmesidir. Asma, gül, kavak gibi bitkilerde kullanılır.
- Soğan veya Yumru ile Dikim: Lale, soğan, sarımsak gibi bitkilerin soğanlarının veya patates gibi bitkilerin yumrularının toprağa dikilmesidir.
- Rizom veya Stolon ile Dikim: Çilek (stolon), zencefil (rizom) gibi bitkilerin toprak altı veya yüzeyi sürgünlerinin dikilmesidir.
Aşılama Yöntemleri
İki farklı bitki parçasının (anaç ve kalem) birleştirilerek tek bir bitki gibi büyümesini sağlama tekniğidir. Genellikle meyve ağaçlarında ve asmada çeşit değiştirmek, hastalıklara dayanıklılığı artırmak veya klonal çoğaltım için kullanılır.
- Göz Aşısı (T veya Yongalı): Anaç üzerine bir T veya yonga şeklinde kesim yapılıp, kalemin (üzerinde tek bir göz bulunan kabuk parçası) buraya yerleştirilmesidir. Genellikle yazın yapılır.
- Kalem Aşısı (Yarma, Kakma, İngiliz): Anaç ve kalemin belirli şekillerde kesilip birbirine uyumlu hale getirilerek birleştirilmesidir. Genellikle ilkbaharda, bitkiler uyanmadan önce yapılır.
Her yöntemin kendine özgü uygulama zamanı, tekniği ve dikkat edilmesi gereken noktaları vardır. Doğru yöntemin seçimi, bitki türüne ve amaca göre değişir.